Parafia Rzymskokatolicka św. Jerzego, 81-704 Sopot, ul. Kościuszki 1
 


Serwis wykorzystuje do swojego działania mechanizm plików cookies. Ustawienia plików cookies można definiować w używanej przeglądarce.


Historia plebanii

Uwagę turysty idącego z dworca PKP ulicą Kościuszki zwraca parterowy dworek (niniejsza plebania) położony w głębi niewielkiego ogrodu ozdobnego, otoczony kępą drzew i krzewów. Poza budynkiem wyłania się korona rozłożystego, około 350- letniego Dębu Stanisława Leszczyńskiego, pamiętającego niewątpliwie tego mądrego króla, który tu bawił przez kilka dni na przełomie września i października 1733r., uchodząc wówczas po swojej elekcji na króla przed pościgiem wojsk carskich i polskich adherentów Augusta III Sasa do przyjaznego mu Gdańska.

Do istniejącego tu niegdyś dworu, nazywanego pierwotnie Francuskim (albo według numeracji piętnastu dworów sopockich Dworem XI), należał szeroki pas gruntu ciągnący się między skarpą a drogą do Karlikowa (dzisiejsza ulica Kościuszki), począwszy od parowu za dworkiem Sierakowskich przy ulicy Czyżewskiego 12. Jeszcze w 1876r. należało do dworu, nazywanego wówczas Szwedzkim, 3,5ha gruntu.

Najstarsza wiadomość o Dworze XI, do którego należały pierwotnie trzy łany pola i lasów (1 łan = 16,796ha), pochodzi z około połowy XVIw. Uzyskał go w tym czasie rajca gdański Gottfried Rohlan jako dzierżawę na prawie emfiteuzy. Jednym z późniejszych posesorów był Albrecht Giese, rajca gdański, ze znanego gdańskiego rodu patrycjuszowskiego. Z tego rodu wywodził się Tiedemann Giese, biskup warmiński w latach 1549-1550. Albrecht Giese był oddanym przyjacielem Polski i w okresie buntu Gdańska w 1577r. ucierpiał wiele od współobywateli za swoje propolskie stanowisko.

W latach pięćdziesiątych XVIIw. sopocką posiadłość przejęła można rodzina kupiecka Borckmannów. W dworze ich zamieszkała grupa szwedzkich dyplomatów podczas pertraktacji pokojowych toczących się wiosną 1660r. w Oliwie. Szwedzi zażądali najpierw dla siebie całego zespołu oliwskiego na kwaterę. Ostatecznie poprzestali na dworach sopockich, żądając jednak, aby kwatery czołowych posłów otoczono fortyfikacjami. Wiemy o tym z pisma wysłanego z Gdańska 4 grudnia 1659r. przez posła brandenburskiego Ulsteina do Kurfürsta.

Respektując życzenia Szwedów obwarowano silnie Dwór Francuski szerokim rowem, który wypełniała woda Potoku Środkowego, oraz wałem ziemnym i częstokołem. Od strony zachodniej, mniej więcej przed budynkiem dzisiejszej poczty, znajdowała się brama forteczki i most zwodzony. W tak umocnionym dworze zamieszkał szef grupy szwedzkiej graf Magnus de la Gardie z komisarzami: senatorem Benedyktem Oxenstierną, przewodniczącym rady wojennej grafem Christophem von Schlippenbach i radcą stanu Andrzejem (Amadeuszem?) Güldenklau. Według przypuszczenia prof. Jerzego Stankiewicza tradycje obronne tego miejsca mogły sięgać średniowiecza, a w początkach XVIIw. mogła znajdować się na terenie Dworu Francuskiego jedna z baz strażników morza i wybrzeża, organizowanych przez starostów puckich.

Jeszcze w 1910r. widniały na Wzgórzu Morskim, jak nazywano w XIXw. rejon obecnego kościoła św. Jerzego i plac Konstytucji 3 Maja, pozostałości z dawnej warowni w postaci suchego już wówczas rowu. Inaczej było 50 lat wcześniej. Siedząca naprzeciw, w ogródku hotelowym Kreissa, Jadwiga Łuszczewska (Deotyma) tak napisała w pamiętniku: Naprzeciw (...) leży miejsce historyczne: przy samej drodze, na samym szczycie wzgórza rozlewa się jeziorko, na środku leży wysepka, na wyspie rośnie gaj, w gaju ukrywa się domek, w domku ukrywał się Leszczyński. Siedlisko jest niejako obronne, bo tylko jednym mostkiem, i to zwodzonym, można do wyspy dostąpić. Jak z tego opisu widać, fosa Dworu Francuskiego jeszcze w drugiej połowie XIXw. była tak szeroka i pełna wody, że robiła wrażenie stawu z wysepką pośrodku.

Sam dwór nazwano około połowy XIXw. Paulushof, zapewne od kolejnego właściciela Paula Wundscha. On prawdopodobnie wybudował w 1863r. istniejący do dziś dworek, do którego dołączono później, przed 1882r., od strony północnej pseudoklasyczny portyk.

Do 1872r. znajdowało się poniżej dworu wejście na sopocką skarpę, a osobliwe w tym miejscu fortyfikacje należały do głównych atrakcji uzdrowiska i odwiedzane były licznie przez gości. Nabywszy we wrześniu 1872r. omawianą posesję Robert von Schön (syn osławionego wroga Polaków Teodora Schöna, w pierwszej połowie XIXw. prezesa prowincji Pomorze Gdańskie) kazał ją ogrodzić i zabronił wstępu na swój teren. Na południe od dworu ciągnął się rozległy, dochodzący do dzisiejszej ulicy Chopina, ogród ozdobny - wraz ze ścieżką biegnącą wierzchem skarpy - ulubione miejsce kuracjuszy. Do 1896r. rozparcelowano cały obszar tego ogrodu pod rozwijające się budownictwo willowe. Ze zmniejszającego się przez rozprzedaż parceli areału Dworu XI pozostało powierzchni łącznie około 1500m2, które 22 października 1904r. przy wpisie do księgi gruntowej nazwano Schwedenhof - Dwór Szwedzki, zapewne nawiązując do wydarzeń z 1660r. Być może nazwa ta była w użyciu już wcześniej.

Od 30 czerwca 1932r. właścicielem tej posesji była parafia ewangelicka Kościoła Zbawiciela (od 1945r. do dnia dzisiejszego parafia rzymskokatolicka św. Jerzego), a w dworku mieszkał, podobnie jak dziś, proboszcz.

Prawdopodobnie w piwnicach tego budynku można by znaleźć resztki historycznej budowli, która dwukrotnie była przejściową rezydencją królów polskich: w lipcu 1710r. mieszkał w niej August II Sas, a w 1733r. Stanisław Leszczyński. Podobno także zatrzymał się tu w 1697r. kandydat do tronu polskiego Franciszek Ludwik de Bourbon, książę Conti. Być może z osobą tego właśnie gościa wiąże się nazwa Dwór Francuski.

Opracował: ks. kmdr por. Zbigniew Rećko







Parafia Rzymskokatolicka
św. Jerzego w Sopocie
ul. Tadeusza Kościuszki 1
81-704 Sopot
tel/fax: 058 551 05 48
email: sjerzys[małpa]diecezja.gda.pl
jerzysopot[małpa]tlen.pl

Kontakt - Kancelaria



stat.4u.pl HTML CSS JavaScript PHP Flash DOC PDF SmartMenus KYLOS 1 5 5 5 1 6 8 Statystyka odwiedzin

(C) Parafia Rzymskokatolicka św. Jerzego, Sopot 2006-2024 :: DHTML menu by SmartMenus :: Hosting by Kylos Data Center
Strona istnieje od: 23.04.2006, 19.27 :: Ostatnia aktualizacja: 14.04.2024, 09.04 :: Online: 1 (max 191) :: Wygenerowano w: 0,005 sek.